چوارگۆشەی ئەنجام (Result Square (RESQ
(شێوازی ژیان و كاركردن لەدوای كۆرۆنا)
پێش ئەوەی باسی داهاتوو بكەین با ئاوڕێك لە ڕابردوو بدەینەوە و سەیر بكەین،
زۆر بە كورتی ئێمەی مرۆڤ چیمان كرد؟
- بینای بەرزمان كرد.
- بینای بەشەرمان نەكرد.
- تۆوی عەشایەریمان چاند.
- تۆوی زانستمان نەچاند.
- بڕوای تاكمان بە خێڵەكی پتەو كرد.
- متمانەی تاكمان بە نەتەوە بێهێز كرد.
- زەمینەی كۆپیكردن و چاولێكەریمان ساز كرد.
- زەمینەی بیركردنەوە و داهێنانمان وێران كرد.
ئەمانە و دەیەها لایەن و سێكتەری تری ژیان، كە بەهۆی بڕیاری هەڵە یاخود لەپێناو قازانجی كورتخایەندا بە ئاقاری خراپدا بران.
ئێستا كاتی ئەوە هاتووە گشت كارتەكان تێكەڵ بكەینەوە و لەكاتێكدا زۆربەی وڵاتان دەكەونە سەر ئەژنۆ بەهۆی خراپبوونی دۆخی ئابووریانەوە، ئێمە لە كوردستان دەتوانین ئەم دۆخە بكەینە هەلێك بۆ چارەسەری نموونەیی تایبەت بە خۆمان و بە جۆرێك ببینە مۆدێلێك بۆ هەستانەوە و پرشنگی پێشكەوتنمان لە گشت جیهانەوە دیار بێت، چونكە زیانەكانی كۆرۆنا لەسەر وڵاتان پەیوەندییەكی ڕاستەوانەیە واتە چەند ئابووری و پیشەسازی بەهێز بن ئەوا زیانەكان گەورەترن بۆیە زیانی ئێمە كەمترن لە وڵاتانی زلهێز.
لێرە و لەوێ باس لە سیستەمی نوێ دەكرێت لە دوای كۆرۆنا، بەڵام مەرج نییە گشت سیستەمە بەركارەكان بگۆڕدرێن بەڵکو شێوازی كاركردنی گشت یەكەیەك گۆڕانكاریی بەسەردا دێت لەگەڵ تا ڕادەیەك شێوازی بیركردنەوەی تاكەكان.
دوای كۆرۆنا دەبێت هەموو كەس و خێزان و بگرە تاكو دەوڵەتیش پێداچوونەوە بكەن بە گشت پرۆسەیەكی ژیان و كاركردن لەسەر بنەمای:
“هەر شتێك بەرهەمی نەبێت ئەوا جهد و مەسرەفی هەیە”
چونكە ئەگەر ئەنجام نەبێت، ئەوا ژیان بەفیڕۆدانە.
هەر شتێك سوودی نەبێت بۆ هاوڵاتیان و حكوومەت، كەواتە دەبێت بە شێوەیەك لە شێوەكان زیانی هەبێت و ڕەوڕەوەی پێشكەوتن دوابخات، لێرەدا مەبەست لە وشەی شت هەموو بابەتەكانی ژیانە، وەك بەرجەستە (ماددی) و مەعنەوی و پرۆسە و پرۆژە و تادەگاتە عادات و تقالیدی ناو كۆمەڵگەش.
چوارگۆشەی ئەنجام Result Square
لێرەدا ڕێگایەكی ئاسانم پێناسە كردووە و ناوم ناوە چوارگۆشەی ئەنجام، كە دەكرێت وەك قیبلەنومایەك و ڕێنیشاندەرێك لەهەموو پرۆژە و پرۆسەیەكدا بەكاربهێنرێت كە لە چوار ئاڕاستە یاخود فاكتەر پێكدێت بۆ بەدیهێنانی ئەنجام.
فاكتەرەكانی چوارگۆشەی ئەنجام بریتین لە (كات، پارە، سەرچاوەكان و تواناكان) كە ئەمانە ڕێگاكانی بەدیهێنانی ئەنجام نیشان دەدەن، بەو شێوەیە دەبێت هەمیشە پرسیار بكرێت ئایا ئێمە كاتێك ئەو چوار فاكتەرە سەرف دەكەین ئەنجام بە دەست هاتووە؟
١- كات
كات پێناسە ناكرێت بەڵام پێوانە دەكرێت لە ژیانی ڕۆژانە و بەڕێوەبردندا، هەرچەندە لەڕوانگەی هەستی ئادەمیزادەوە ڕێژەییە، هەمیشە و لەهەموو سەردەمەكاندا كات بەنرخترین فاكتەر بووە لە تەواوی ژیاندا.
جیاكەرەوەی كات لە سیستەمی ئێمەی ئادەمیزاددا ئەوەیە كە جێگرەوەی نیە واتە ئەگەر ڕۆیشت ناگەڕێتەوە بە پێچەوانەی فاكتەرەكانی تر كە ئەگەر لەدەستچوون ئەوا بەشێوەیەك لە شێوەكان قەرەبوو دەكرێنەوە لەسەر حسابی فاكتەری تر.
٢- پارە
تێچوونی پارە فاكتەرێكی ترە كە زۆر جار ئامانج و ئەنجامەكان زیادكردنی پارەن (پارە پەیداكردن یاخود قازانج) لەوانەیە سیستەمی نەقدی گۆڕانكاریی بەسەردا بێت بەڵام هەر دەبێت شێوەیەكی پارەدان هەبێت واتە لە ئەمڕۆدا دۆلاری ئەمریكی سیستەمی پارەدانی مامەڵە جیهانییەكانە نەك ئاڵتون یاخود شتێكی بەنرخی بەرجەستە.
٣- سەرچاوەكان
سەرچاوەكان كەلوپەل و گشت بەرجەستەكان و هەموو ئەو ئیمكانیاتانەن كە لە بەردەستدان (مرۆیی، وزە، ئاو، كارەبا، خۆر، ڕووەك و گیاندار، …)
٤- تواناكان
تواناكان نابەرجەستەن (مەعنەوین) واتە نەبینراون بەڵام كاریگەرییان مەزنە وەك (بیرۆكەكان، پەیوەندیەكان، ئەزمونەكان، بەها كۆمەڵایەتییەكان، ئایینی، میدیایی، مەعریفە، سیاسی، ئابووری، …)
بە پێی چوارگۆشەكە كاركردن لەسەر ئاڕاستەی ئەنجام دەبێت وە لەهەر قۆناغێكدا ئەنجام دیارنەكەوت ئەوا دەبێت هەڵوێستە بكەین و بە پرۆسەكاندا بچینەوە و شیكردنەوەیان بۆ بكەین.
ئنجا بڕیار بدرێت،كارەكە (پرۆژە یاخود پرۆسە) نەمێنێت یاخود بگونجێنرێت. چونكە بەفیڕۆدانی ئاڕاستەكانی سەر چوارگۆشەكە بەرەو هەڵدێرمان دەبات.
لەوانەیە هەندێ بابەت بە چەند قۆناغێك چارەسەر بكرێن، بۆ نمونە بابەتی پەروەردەیی و یاخود بابەتە مەعنەویەكانی كۆمەڵایەتی و عادات و تقالیدی خراپ و باو، كە هەندێكیان لەوانەیە زەبری شمشێریان پێویست بێت تاوەكو ئەو شتانەی ڕێگرن لەبەردەم پێشخستنی وڵات لاببرێن و ڕێگا پاك بكرێتەوە بۆ پەرەپێدان لەسەر گشت ئاستەكان.
هەر بارودۆخێكیش كاریگەریی خۆی لەسەر ئەولەویات هەیە، بۆیە لە ئێستادا ئەولەویەتی هەرە گرنگی حكوومەت و هاوڵاتی تەركیزی چڕوپڕە لەسەر كشتوكاڵ و پیشەسازییە كشتوكاڵییەكان واتە پیشەسازیی بچووك كە پاڵپشتی بەروبوومی كشتوكاڵ دەكەن و دەیانكەنە بەرهەمی تر كە ئێمە هاوردەمان كردوون.
پلانی ئێستا ئەوە بێت كە:
- یەك بست خاكی كوردستان نەمێنێت سوودی لێ وەرنەگیرێت بۆ كشتوكاڵ هەر لە سەوزە و میوەوە تاكو تەماتە و پەتاتە و گەنم و جۆ و گەنمەشامی و برنج و بەرهەمەكانی تر.
- دروستكردنی ساردكەرەوەی میوە بۆ هەڵگرتن و پاراستنی بەروبوومەكان لەو كاتانەدا كە ئاستی بەرهەمهێنان بەرزە.
- تا دەتوانرێت ئاوی بەنداوەكان زیاتر گل بدرێتەوە و لە هەركوێیەك توانرا بەنداو دروست بكرێت ئەگەر بچووكیش بێت.
- شانبەشانی كشتوكاڵ و گلدانەوەی ئاو، سێكتەری حكوومەت یەكەی ئاژەڵداری لە گشت پارێزگاكانی هەرێم دروست بكات واتە حكوومەت مەڕ و مانگا و بزن بەخێوبكات بۆ بەروبوومەكەی وە لەهەمان كاتدا پشتگیریی كەرتی تایبەت و گوندنشینەكان بكات بۆ ئاژەڵداری یاخود هەركەس ویستی وەك پرۆژەی خۆی ئاژەڵداری و كشتوكاڵ بكات و زەویی بدرێتێ و پشتگیریی تری تەندروستی و دواتر بەبازاڕكردن و ساغكردنەوەی بەرهەمەكانیان بكرێت.
دڵنیام بیرۆكەی لەمانەش باشتر هەیە پەیڕەوی بكەین بەڵام گرنگ ئەوە ئەمڕۆ دەست پێ بكەین ساڵێكی تر ئەم كاتە ئەنجامەكان وردە وردە دەردەكەون، واتە ئێمە تەنها یەك تا دوو ساڵمان زەحمەتە كە لەو ماوەیەدا دەبێت هەموو شتێك لە پێناوی كشتوكاڵ و لەخزمەتی ئەو پلانەدا بێت دواتر ئەو سێكتەرە دەبێتە پاڵپشتی سێكتەرەكانی تری ژیان.
طاهر علی رسول
٢٠٢٠/٤/٢٦
دوا لێدوانه‌کان